II. Dünya Savaşı’nı Kim Başlatmıştır? Tarihin En Büyük Sorusu
Bir Savaşın Gerçek Başlatıcısını Kim Belirler?
II. Dünya Savaşı’nın başlangıcı, tarih kitaplarının en çok tartışılan, üzerinde en çok kafa yorulan ve en az netlik kazanan sorularından birisidir: Peki, gerçekten bu savaşı kim başlatmıştır? Almanya mı, Japonya mı, yoksa başka bir güç mü? Pek çok tarihçi, tüm sorumluluğun Nazi Almanya’sına ait olduğunu öne sürse de bu bakış açısının temellendirilebilmesi için birkaç önemli soruyu yeniden sorgulamamız gerektiği ortadadır. Savaşın patlak vermesindeki gerçek etkenleri ve sorumluları sadece bir ülke veya liderle sınırlı tutmak, tarihi olduğundan çok daha basit bir hale getirmekten başka bir şey değil.
Almanya’nın Saldırganlığı ve Nazi Rejimi
Nazizm, savaşın patlak vermesinde hiç şüphe yok ki önemli bir tetikleyiciydi. Adolf Hitler’in Almanya’da iktidara gelmesiyle birlikte, agresif bir dış politika, Avrupa’nın ve dünyanın geri kalanının huzurunu tehdit etmeye başladı. 1939’da Polonya’ya yapılan saldırı, savaşın fiilen başlamasının nedeni olarak gösterilse de, Almanya’nın savaşa girmesi ve şiddetli bir şekilde genişlemeyi hedeflemesi sadece bir başlangıçtı. Nazi ideolojisi, yalnızca savaşla değil, aynı zamanda bir soykırımla da şekillendi. Ancak, soruyu daha derinlemesine ele alırsak, savaşın çıkmasındaki sorumluluk sadece Almanya ile sınırlı değil.
Almanya’nın savaş hazırlıkları, uzun süre önce başlamıştı. Versailles Antlaşması’nın getirdiği ağır şartlar, Almanya’da büyük bir ekonomik çöküşe ve toplumsal huzursuzluğa neden olmuştu. Bu karmaşa, Hitler gibi bir liderin işine yaradı. Ancak Almanya’nın saldırgan tavırları, Avrupa’nın birincil sorunu haline gelmiş olsa da, bu savaşın patlak vermesinde sadece Almanya’nın rolünü küçümsemek, Avrupa’nın toplumsal ve siyasi yapısını göz ardı etmektir.
Fransa, İngiltere ve Savaşın Ateşini Körükleyen Batı’nın Pasifliği
Almanya’nın saldırganlığı, Batı’nın ilk başta tepkisizliğiyle karşılaştı. İngiltere ve Fransa, Hitler’in Almanya’sına karşı müdahale etmeyi erteleyerek ona bir tür yeşil ışık yaktı. Hatta 1938’deki Münih Anlaşması, Hitler’in taleplerini kabul etmek için Batı’daki güçlerin ne kadar isteksiz olduklarını gösteriyordu. 1939’a kadar olan bu süreçte, Batı’nın Almanya’ya karşı izlediği pasif tutum, Hitler’in daha büyük adımlar atma cesaretini bulmasına yol açtı. O zamanlar Batı, Almanya’nın yayılmacı politikalarına karşı etkili bir direnç sergileyebilirdi, fakat bunun yerine barışçıl bir çözüm yolu arandı ve nihayetinde bu durum savaşın kaçınılmaz hale gelmesine yol açtı.
Peki, Batı’nın politikası gerçekten bu kadar pasif miydi, yoksa başka bir neden mi vardı? İngiltere ve Fransa, savaşın getireceği yıkımı göze almak istemedi. Ancak bu tür bir yaklaşım, sadece Almanya’yı değil, dünya çapındaki diğer saldırgan devletleri de cesaretlendirdi. Zayıf tepki, Japonya’nın Asya’daki yayılma çabalarına da zemin hazırladı. O halde, savaşın çıkmasındaki sadece Almanya’nın değil, Batı’nın da önemli bir rolü olduğuna dair bir görüş ortaya çıkıyor.
Japonya ve Asya’daki Yükselişi
II. Dünya Savaşı, sadece Avrupa’da değil, Asya’da da bir tehdit olarak büyüdü. Japonya, Çin’i işgal ederek savaşın Asya’daki patlak vermesini hızlandırdı. Japonya’nın genişleme çabaları, Batı dünyası için doğrudan bir tehdit oluşturdu. Ancak Batı, bu durumu daha çok Avrupa’daki meselelerle kıyaslayarak görmezden gelmeye eğilimliydi. Japonya’nın savaşın başlatılmasındaki rolü büyük, ancak dikkat edilmesi gereken bir nokta var: Batı’nın Japonya’ya karşı izlediği ticaret ambargosu, savaşı daha da körükledi. Yani, Japonya’nın savaşın parçası haline gelmesinin bir sonucu olarak, Batı’nın ekonomik politikaları da önemli bir etken olarak karşımıza çıkıyor.
Savaşın Karmaşıklığı ve Sorumluluk
II. Dünya Savaşı’nın sorumluluğunu tek bir ülkeye veya liderin üzerine atmak, çok basit bir yaklaşım olacaktır. Almanya, Japonya ve İtalya gibi ülkeler savaşın ateşini körüklemiş olabilir, ancak Batı’nın tutumları, Antlaşmalar ve dünya çapındaki ekonomik krizler de büyük ölçüde etkili olmuştur. Savaşın patlak vermesinde sorumluluğu sadece bir ülke ya da liderle sınırlamak, çok derinlemesine bir analizden uzak olur. Bir soruya cevap ararken, tarihin çok boyutlu yapısını göz önünde bulundurmak gerekir. Savaşın kim tarafından başlatıldığını anlamadan, savaşın neden olduğu yıkımın ve kayıpların daha iyi anlaşılması mümkün değildir.